Mensen zijn dol op bedrog

Van Het Zoutpad tot Frozen Yoghurt

Handen omhoog als je de afgelopen dagen een variatie hebt gevoerd van dit appgesprek.

Ik vind het fascinerend hoe verbolgen veel mensen zijn over het idee dat het Zoutpad niet helemaal waargebeurd is. We leven in een wereld die vergeven is van de onechte dingen die moeten doorgaan voor echt (denk aan: alles wat je post op Instagram, alles wat het kabinet zegt, de stem van de Aldi-reclames en al het andere AI). De realityprogramma’s waar we naar kijken hebben veel meer te maken met geënsceneerd ongemak, mensen die hopen door te breken als influencer, een extreem sturende voice-over en fictie-achtige editstijl dan met ‘echtheid’. Daar heeft niemand een probleem mee - ook al gaat het hier om ‘reality’. Maar een leugen over een wandeltocht - of beter gezegd: de redenen voor die wandeltocht - is bij het gros van de mensen ineens wél tegen het zere been.

In de Zoutpad-commotie zit iets van een culturele klassestrijd: waargebeurde boeken zijn serieus, daar mag niet aan getornd worden. Reality is pulp, dus boeit het niet of die ene deelnemer uit Love Island wel of niet echt is vreemdgegaan; of die twee twintigers uit Ex on the Beach wel of niet echt een relatie hebben gehad. Vermoedelijk schamen de meeste mensen die nu hun geld terugvragen bij de uitgever (dit gebeurt) zich vooral dat ze gehuild hebben om een vrouw die nu mogelijk een fraudeur blijkt met een tweede huis in Frankrijk. Ze hadden niet zozeer de auteur hoger ingeschat, vooral zichzelf. Ze dachten te huilen om een loser, die ze met de koop van haar boek ook nog hadden gesteund. Vervolgens bleek Winn eerder een winnaar - een vrouw die niet alleen goed kon schrijven maar ook handig was in marketing. Daar geef je toch minder graag je tranen en je geld aan uit.

Tegelijk met de Zoutpad-ophef kondigt momenteel de terugkeer van frozen yoghurt zich aan - een product dat pakweg om de tien jaar weer in de mode raakt als ‘gezond’ alternatief voor ijs. De cyclus van froyo is doorgaans zo dat eerst wereldwijd tal van froyo-franchises uit de grond schieten, die zich onderling onderscheiden door allerhande toppings die het ‘gezonde’ ijs sowieso al tamelijk ongezond maken (deze keer is de matcha-swirl tamelijk populair). Daarna tonen verschillende onderzoeken aan dat de bevroren yoghurt die in de franchises wordt verkocht weliswaar minder vet is dan ijs, maar wel vol zit met suiker. En anders dat de ijsachtige yoghurt gewoon ijs is. Vervolgens wordt frozen yoghurt wereldwijd in de ban gedaan. Om een paar jaar later toch weer populair te worden.

Wat deze cyclus volgens mij vooral laat zien, is dat mensen ervan houden om bedrogen te worden. Terwijl iedereen ook wel inziet dat ‘gezond’ ijs a. niet bestaat en b. nooit zo naar echt ijs kan smaken, wordt frozen yoghurt steeds weer populair als voedsel-fatamorgana. (Dat de meeste ijswinkels ook een yoghurtsmaak hebben, doet kennelijk nooit een belletje rinkelen.) Precies op dezelfde manier weet iedereen ergens wel dat je terminale ziekte en faillissement niet oplost met een wandeling - maar het is lekker om er even in te geloven.

Cognitieve dissonantie is vaak sterker dan realiteitszin, zeker als het om consumptie gaat. Het vage idee dat iets zou kunnen bestaan wint het doorgaans van het duidelijke besef dat heel veel producten wat betreft beloften en branding extreem onrealistisch zijn.

Leuk nieuw voorbeeld in die categorie: proteïne-ijs. In Amerika in opkomst, maar ook in Nederland. De belofte: ijs dat je helpt bij het trainen voor een marathon. Koop het nu, voor ook dit alweer ontmaskerd is.